Ludwik Górecki: polski lekarz, który zapoczątkował ukraińską dermatologię

Lekarz polskiego pochodzenia, dermatolog, terapeuta i naukowiec.

Jeden z pierwszych, który postrzegał medycynę nie tylko jako naukę, ale jako służbę człowiekowi. Założyciel pierwszej specjalistycznej kliniki dermatologicznej w Ukrainie i szkoły dermatologów, pionier systematycznego nauczania chorób skóry. Jego działalność połączyła europejski poziom wiedzy ze szczerym pragnieniem uczynienia pomocy medycznej bardziej dostępną i skuteczną.

Imię Ludwika Góreckiego jest dziś rzadko wspominane, choć w drugiej połowie XIX wieku było dobrze znane w kręgach naukowych Kijowa. Polski szlachcic z Wołynia, lekarz, badacz i wykładowca, pozostawił znaczący ślad w rozwoju ukraińskiej medycyny, a zwłaszcza dermatologii. Jego praca łączyła naukową precyzję z humanitaryzmem, co było ważną cechą dla lekarza tamtych czasów.

Ludwik Górecki urodził się 3 (15) sierpnia 1825 roku w powiecie rówieńskim guberni wołyńskiej, w rodzinie polskiego szlachcica Kazimierza Góreckiego. Wykształcenie początkowe zdobył w gimnazjum w Równem, a wyższe na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Świętego Włodzimierza w Kijowie, który ukończył z wyróżnieniem w 1848 roku. Jego zdolności zostały natychmiast dostrzeżone i młody absolwent został zatrudniony jako ordynator w uniwersyteckiej klinice terapeutycznej.       

W 1855 roku Górecki obronił w języku łacińskim pracę doktorską – «De sputis in pneumonia acuta primaria» («O plwocinie w pierwotnym ostrym zapaleniu płuc»). Świadczyła ona nie tylko o jego gruntownej wiedzy, ale i o analitycznym podejściu do diagnostyki, co wyróżniało go wśród współczesnych.

Warto zauważyć, że do 1863 roku na Uniwersytecie Kijowskim pracowała znacząca grupa wykładowców polskiego pochodzenia, a wśród studentów wydziałów medycznego і fizyczno-matematycznego Polacy stanowili większość. Jednak po stłumieniu Powstania Styczniowego (1863–1864) władze carskie rozpoczęły «ostateczną» walkę z polskimi wpływami: Uniwersytet Kijowski został przekształcony w uczelnię wyłącznie rosyjską, a liczba Polaków w kadrze gwałtownie zmalała. Ludwik Górecki, rodem z Równego, był jednym z nielicznych polskich wykładowców, których pozostawiono na stanowisku docenta, gdzie aktywnie pracował aż do 1880 roku.

Górecki łączył pracę akademicką z praktyką. Przez długi czas pracował nie tylko na uniwersytecie, ale i jako lekarz w szkole hrabiny E. Lewaszowej (1855-1875), gdzie dbał o zdrowie dzieci i personelu.

Dążąc do rozwoju, w latach 1861-1863 odbywał  staż w Paryżu i Wiedniu, gdzie studiował metody leczenia chorób skóry i wenerycznych. To tam ukształtowało się jego przekonanie: dermatologia powinna stać się samodzielną dyscypliną kliniczną. Po powrocie do Kijowa zaczął wcielać te idee w życie.

Od 1864 do 1880 roku Ludwik Górecki kierował kliniką dermatologiczną Uniwersytetu Świętego Włodzimierza – pierwszą tego typu placówką w Ukrainie i jedną z pierwszych w Imperium Rosyjskim. W 1864 roku rozpoczął wykładanie kursu chorób «skórnych» dla studentów  wydziału medycznego. Od 1873 roku powierzono mu wykładanie nie tylko chorób skóry, ale i syfilisu. Pod koniec lat 60. XIX wieku założyciel rosyjskiej (Peterburskiej) szkoły naukowej dermatologii, profesor O.G. Polotebnow, napisał, że spośród wydziałów medycznych uniwersytetów w Rosji tylko na Uniwersytecie Kijowskim prowadzone jest systematyczne nauczanie chorób skóry.

Gorecki stał się również autorem pierwszego raportu o pracy kliniki (1864–1865), w którym usystematyzował obserwacje pacjentów, opisał przebieg chorób, metody leczenia, a nawet statystyki zgłoszeń. Był to dokument, który położył podwaliny pod sprawozdawczość medyczną w krajowej dermatologii, ustanawiając standardy dla kolejnych raportów i dostarczając pierwszych danych statystycznych na temat rozpowszechnienia chorób skóry i wenerycznych leczonych w Kijowie.

Równolegle pracował jako młodszy ordynator w Kijowskim Szpitalu Wojskowym, a od 1866 roku – jako etatowy docent Katedry Patologii Specjalnej i Terapii. Choć Górecki najczęściej wspominany jest jako dermatolog, pozostawał wykwalifikowanym terapeutą, potrafiącym widzieć pacjenta nie tylko przez pryzmat jednej specjalności.

Od 1868 roku skupił się wyłącznie na wykładaniu kursu chorób skóry i syfilisu, które wówczas były szeroko rozpowszechnione. A od 1877 roku przez kilka lat prowadził jeszcze specjalny kurs «Choroby zakaźne przy dużym skupieniu wojsk». W kontekście epoki imperialnej, kiedy wojny i mobilizacje często powodowały epidemie, miało to kluczowe znaczenie. Warto zauważyć, że «zakaźa» w ówczesnym języku oznaczała epidemię lub masowe rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych (takich jak cholera, tyfus czy czerwonka).

Wykłady Goreckiego wyróżniały się nie tylko dokładnością, ale także przyjaznym tonem. Potrafił wyjaśniać skomplikowane rzeczy w prosty sposób, bez zbędnej naukowej arogancji. Koledzy wspominali: «U Góreckiego każdy student czuł się uczniem, a nie słuchaczem». To właśnie on wychował plejadę młodych lekarzy, którzy później stali się znanymi dermatologami i terapeutami, kontynuując jego dzieło w Kijowie, Odessie, Charkowie.

Znaczący był również jego wkład w profilaktykę – przeprowadzenie pierwszej w Kijowie akcji szczepień przeciwko ospie w 1871 roku. To właśnie on zorganizował pierwsze szczepienia, faktycznie rozpoczynając historię medycyny prewencyjnej w mieście.

Poza uniwersytetem aktywnie angażował się w działalność społeczną – był członkiem i wiceprzewodniczącym Kijowskiego Towarzystwa Lekarzy, członkiem Kijowskiego Towarzystwa Przyrodników, a także jednym z założycieli Kijowskiego Towarzystwa Badaczy Przyrody. Jego autorytet w środowisku medycznym był niekwestionowany.

Ludwik Górecki mieszkał we własnym domu przy Bulwarze Bibikowskim, 4 (obecnie Bulwar Tarasa Szewczenki). Życie rodzinne z żoną Amalią Ignacówną Berezowską i trójką dzieci – Zofią, Ludwikiem i Aleksandrem było spokojne i harmonijne.

Po trzydziestu latach pracy przeszedł na emeryturę w randze rzeczywistego radcy stanu z pensją 600 rubli rocznie.

Portret Ludwiga Goreckiego, wykonany na zamówienie jego następcy – profesora-syfilidologa Michaiła Stukowenki, przez długi czas zdobił gabinet kliniki dermatologicznej. Jako pamiątka po człowieku, który przekształcił medycynę z rzemiosła w zawód, a praktykę – w powołanie.

Zmarł 23 kwietnia (5 maja) 1885 roku z powodu paraliżu, pochowany na rzymskokatolickiej części Cmentarza Bajkowa. W następnym roku wdowa wzniosła nad jego grobem rodzinne mauzoleum według projektu architekta Romualda Tustanowskiego.

Ludwik Kazimierz Górecki – lekarz polskiego pochodzenia, który pozostawił swój ślad w Kijowie, w nauce i w sercach uczniów. Jego życie to historia o intelekcie, który nie utracił człowieczeństwa, i o lekarzu, który  zbliżył medycynę do człowieka.

Ałła JELSKA

Materiał powstał przy wsparciu Polpharma w ramach projektu «Pamięć, która łączy: lekarze polskiego pochodzenia w historii Kijowa», który odkrywa imiona i mało znane strony wspólnego dziedzictwa medycznego Ukrainy i Polski.

Polpharma – największy producent leków w Polsce z ponad 90-letnią historią. Firma działa w Ukrainie od ponad 20 lat, posiadając portfolio ponad 600 leków na receptę i bez recepty – w tym do leczenia chorób kardiologicznych, neurologicznych i okulistycznych.