Stanisław Syroczyński: polski szlachcic z Podola, który podarował Kijowowi szpital

Stanisław Syroczyński (1848–1912) — polski działacz społeczny, filantrop, inżynier-leśnik i poseł do Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego. Jeden z liderów polskiej społeczności guberni kijowskiej, znany ze swojej dobroczynności, inicjatywy utworzenia Polskiego Szpitala w Kijowie oraz działalności na rzecz edukacji i kultury.

Rodzinną miejscowością Stanisława Syroczyńskiego była wieś Jurkiwce, położona w gminie Sytkowieckiej powiatu lipowieckiego w guberni kijowskiej. Obecnie znajduje się ona w rejonie hajsyńskim obwodu kijowskiego. Według opisu Ławrientija Pochilewicza w dziele „Opowieści o zamieszkanych miejscowościach guberni kijowskiej” czytamy:

„Jurkiwce, wieś położona na wzniesieniu przy źródłach strumienia Czerwonej, łączącego się po 6 wiorstach we wsi Sytkowce z rzeką Powstjanką. Mieszkańców obojga płci: prawosławnych — 756, innowierców rzymskich i żydowskich — 10; ziemi 1584 dziesięciny. Należy do Seweryna Tadeuszowicza Syroczyńskiego (wyznania łacińskiego, urodzonego w 1808 roku). Kościół Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, drewniany, klasy VI, posiada wraz z folwarkiem 77 dziesięcin ziemi; zbudowany w 1751 roku.”

W tej historycznej wzmiance Pochilewicz wspomina właśnie ojca Stanisława Syroczyńskiego — Seweryna Tadeuszowicza, właściciela wsi, lekarza z wykształcenia, który porzucił praktykę medyczną, by zarządzać majątkiem. Matka również pochodziła ze znakomitego polskiego rodu, spokrewnionego ze znanym angielskim pisarzem polskiego pochodzenia Józefem Korzeniowskim „Conradem”.

Stanisław Syroczyński urodził się więc w 1848 roku w zamożnej rodzinie polskich ziemian osiadłych na Ukrainie. Jednak jego rodzice zmarli, gdy był jeszcze nastolatkiem, niemal dzieckiem. Obowiązek zarządzania majątkiem tymczasowo przeszedł na brata Tadeusza.

Rodzina Syroczyńskich miała kilku synów, którzy pozostawili widoczny ślad w życiu społecznym:

• Antoni Syroczyński brał udział w Powstaniu Styczniowym 1863 roku — narodowowyzwoleńczym ruchu Polaków przeciwko Imperium Rosyjskiemu.
• Tadeusz Syroczyński zarządzał majątkiem w Jurkiwcach i zajmował się prowadzeniem gospodarstwa.
• I sam Stanisław — ale o nim dalej.

Stanisław zdobył wykształcenie w Moskiewskiej Akademii Rolniczej, specjalizując się w dziedzinie inżynierii leśnej. Po ukończeniu akademii przez kilka lat pracował w guberni tambowskiej. Po powrocie do Jurkiwiec w 1874 roku rozpoczął reformowanie majątku, wprowadzając nowoczesne i efektywne metody gospodarowania ziemią. Dzięki temu miejscowe gospodarstwo stało się jednym z najlepiej prosperujących w guberni kijowskiej. Ożenił się ze Stanisławą z domu Podgórską.

Stanisław Syroczyński był szeroko znany i szanowany wśród ziemiaństwa guberni kijowskiej. Pełnił liczne funkcje, zdobywając sympatię i uznanie społeczności, a także był bardzo aktywny w kwestiach społecznych i politycznych.

W 1906 roku, wraz z Romanem Dmowskim — uważanym za głównego ideologa polskiego nacjonalizmu — założył Polską Partię Narodową na Małorosji. W sporze między romantycznym rewolucjonizmem a pozytywistycznym pragmatyzmem opowiedział się po stronie tego drugiego i postanowił kandydować do Rady Państwa — wyższej izby parlamentu rosyjskiego, do której wybory zostały zwołane przez cara w celu uspokojenia nastrojów rewolucyjnych. 17 kwietnia 1906 roku został wybrany przedstawicielem guberni kijowskiej i pełnił tę funkcję do 1909 roku.

Największą inicjatywą Stanisława Syroczyńskiego była organizacja budowy Polskiego Szpitala w Kijowie — placówki medycznej przeznaczonej dla potrzeb społeczności rzymskokatolickiej oraz wszystkich potrzebujących, niezależnie od wyznania.

Syroczyński rozpoczął zbiórkę funduszy wśród polskich rodzin, a sam ofiarował 150 tysięcy rubli — większość sumy potrzebnej na budowę (całkowity kosztorys inwestycji wynosił 222 tysiące rubli).

Po jego śmierci dzieło zostało doprowadzone do końca dzięki pomocy jego żony. W nekrologu opublikowanym w polskiej gazecie „Dziennik Kijowski” wdowa, powołując się na ostatnią wolę męża, prosiła, by zamiast żałobnych kwiatów składano datki na budowę szpitala.

Środki zostały zebrane. Projekt opracował kijowski architekt polskiego pochodzenia Karol Iwanicki (1870–1940) — autor wielu znanych budowli kijowskich z początku XX wieku. Budowę ukończono w 1914 roku, a placówka otrzymała nazwę „Polski Szpital imienia Stanisława Syroczyńskiego”. Znajdowała się ona przy dzisiejszej ulicy Platona Majborody 32 (wówczas — Wydradna), w pobliżu Łukjanówki. Polski szpital w tej formie istniał krótko, gdyż wybuchła I wojna światowa. Po zakończeniu wojny funkcjonował tam szpital wojskowy, a następnie w budynku ulokowano Instytut Neurochirurgii im. akademika Andrzeja Romodanowa, który działa do dziś. Z dawnego kompleksu szpitalnego zachował się budynek ambulatorium.

Stanisław Syroczyński wspierał także edukację i kulturę — choć nie w Kijowie. W testamencie przekazał 30 tysięcy rubli na rozwój Szkoły Rzemieślniczej w Lublinie, która później otrzymała jego imię. Placówka istnieje do dziś jako Kolejowy Technikum Transportowe w Lublinie.Ponadto w 1910 roku wysunął kandydaturę Michała Tyszkiewicza, ukraińskiego dyplomaty, publicysty, artysty i mecenasa, do Pokojowej Nagrody Nobla.

Stanisław Syroczyński zmarł w Kijowie 20 kwietnia 1912 roku. Msza żałobna odbyła się w kościele św. Aleksandra, głównej świątyni katolickiej miasta. Został pochowany na Cmentarzu Bajkowym, gdzie spoczywają znani działacze polskiej społeczności Kijowa.

Olena KOTSERUBA

Materiał powstał przy wsparciu Polpharmy w ramach projektu „Pamięć, która łączy: lekarze polskiego pochodzenia w historii Kijowa”, ujawniającego nazwiska i mało znane karty wspólnego dziedzictwa medycznego Ukrainy i Polski.

Polpharma – największy producent leków w Polsce z ponad 90-letnią historią. Od ponad 20 lat firma działa również na Ukrainie, posiadając portfel ponad 600 leków na receptę i bez recepty – w tym stosowanych w leczeniu chorób kardiologicznych, neurologicznych i okulistycznych.