Marcińczykowie — polska rodzina aptekarska, która trwale wpisał się  w historie farmacji Kijowa

Adolf Marcińczyk – ojciec i Adolf Marcińczyk – syn wprowadzali nowatorskie technologie i założyli w Kijowie parową chemiczno-farmaceutyczną laboratorię. Silnik parowy, aparat próżniowy i prasa hydrauliczna — to nowoczesne wyposażenie już pod koniec XIX wieku zapewniało kijowianom szeroki asortyment produktów farmaceutycznych i kosmetycznych.

Firma farmaceutyczna Adolfa Jakuba Marcińczyka (1815–1869) została założona 24 lutego 1847 roku. Syn lekarza, poświęcił swoją działalność farmacji. Najpierw odbył kurs w warszawskiej aptece profesora chemii, doktora medycyny Heynrycha, a w 1836 roku uzyskał dyplom pomocnika aptekarza. Następnie przez trzy lata odbywał praktyki w fabrykach chemicznych Berlina i Wiednia. Po powrocie do Kijowa wydzierżawił aptekę na Peczersku, a w 1866 roku otworzył kolejną — przy Chreszczatyku 36. Był to wówczas najnowocześniejszy zakład farmaceutyczny w mieście.

Po śmierci założyciela firmy w 1869 roku, rodzinne dzieło kontynuował jego syn — Adolf Edward Marcińczyk (1846–1912). Po ukończeniu Uniwersytetu Świętego Włodzimierza w 1864 roku zdał egzamin na tytuł pomocnika aptekarza i rozpoczął pracę w firmie ojca.

Farmaceutą był przez 50 lat. Wprowadzając nowatorskie metody przygotowywania leków, Adolf Marcińczyk-młodszy gruntownie przebudował „Aptekę Uniwersytecką A. A. Marcińczyka”, a także założył parową chemiczno-farmaceutyczną laboratorię przy ul. Funduklejewskiej 10 (dziś Bohdana Chmielnickiego). W laboratorium nie tylko wytwarzano leki według recept, lecz także wdrażano najnowsze światowe technologie oraz receptury, a nawet opracowywano własne.

W 1881 roku Adolf Marcińczyk został wybrany na prezesa Kijowskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. W tym samym roku przekształcił dawny skład apteczny w PRTTAT (ros. ЮРОТАТ — „Południowo-Rosyjskie Towarzystwo Handlu Towarami Aptekarskimi”). Stopniowo oddziały i magazyny towarzystwa otwarto na Podolu, przy ul. Wielkiej Wasylkowskiej i na Chreszczatyku. W latach 1898–1899 wzniesiono specjalny budynek według projektu architekta Chojnackiego (zachowany do dziś) na rogu ulic Saksahańskiego i dzisiejszej Symona Petlury, gdzie mieściły się zarząd, biuro i magazyn.

W 1897 roku w aptece i laboratorium A. Marcińczyka pracowało 20 farmaceutów i 25 robotników, a roczny obrót wynosił 40 000 rubli.

W laboratorium zainstalowano silnik parowy, aparat próżniowy, prasę hydrauliczną do uzyskiwania olejów roślinnych, maszyny do przygotowania pigułek, aparaty do ekstraktów spirytusowych i eterowych, maszynę do cięcia bandaży oraz urządzenia do wytwarzania mydła medycznego i kosmetycznego. Na Wielkiej Wystawie Kijowskiej w tym samym roku eksponaty apteki Marcinczyka otrzymały srebrny medal. W 1907 roku apteka przyjęła 81 591 recept, realizując leki o łącznej wartości ponad 52 tys. rubli.

Asortyment produktów był ogromny. Apteka i magazyny oferowały najróżniejsze towary aptekarskie, chemiczne i kosmetyczne, wody mineralne, narzędzia chirurgiczne, wyposażenie dla aptek i szpitali, oleje mineralne, produkty chemiczne, aparaturę i odczynniki dla cukrowni, laboratoriów fotograficznych i innych, a także wyroby własnej laboratorium: mydło medyczne, kosmetyczne i terpentynowe, eliksiry dentystyczne, wody aromatyczne, plastry, kefir, tlen. Apteka prowadziła również prace badawcze i wykonywała analizy.

Ciekawostką jest fakt, że w aptece Marcinczyka sprzedawano także francuskie wino „Saint-Raphaël”, zwane „najlepszym przyjacielem żołądka”. Aptekarze zapewniali, że „wspomaga trawienie”, ma właściwości lecznicze oraz wzmacnia i przywraca siły.

Adolf Marcińczyk przez wiele lat był prezesem Kijowskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. W pierwszych demokratycznych wyborach w 1906 roku 60-letni Marcińczyk został wybrany deputowanym do Kijowskiej Dumy Miejskiej. Był także członkiem rady kijowskiej wspólnoty luterańskiej.

Podczas bardzo mroźnej zimy znany aptekarz przeziębił się, zachorował na zapalenie płuc i zmarł 10 lutego 1912 roku. Przewrotnie — człowiek, którego leki przez lata pomagały tysiącom kijowian, nie zdołał uratować siebie. Pożegnanie odbyło się w kościele ewangelickim przy ul. Luterańskiej. Jak jego ojca, pochowano go w Kijowie na luterańskiej części Cmentarza Bajkowego.

W dniu pogrzebu apteka była zamknięta. Wkrótce odziedziczyli ją wdowa Leonarda oraz synowie Adolf Aleksander i Zygmunt August, zmieniając nazwę na „Aptekę spadkobierców A. A. Marcińczyka”.

W czasach radzieckich skonfiskowana apteka otrzymała nazwę „imienia Pirogowa”. Po przeniesieniu stolicy USRR z Charkowa do Kijowa w 1934 roku stała się resortową apteką NKWD. We wrześniu 1941 roku, po rozpoczęciu niemieckiej okupacji Kijowa, obiekt padł ofiarą taktyki spalonej ziemi — został zniszczony wybuchami i pożarami podczas specjalnej operacji mającej na celu zlikwidowanie ważnych obiektów infrastruktury w historycznym centrum Kijowa w dniach 24–29 września. Tak smutno zakończyła się historia słynnej apteki, która nieprzerwanie działała przez 75 lat. Obecnie w tym miejscu znajduje się Rada Miasta Kijowa.

Anatolij KURNOSOW

Materiał powstał przy wsparciu Polpharmy w ramach projektu „Pamięć, która łączy: lekarze polskiego pochodzenia w historii Kijowa”, ujawniającego nazwiska i mało znane karty wspólnego dziedzictwa medycznego Ukrainy i Polski.

Polpharma – największy producent leków w Polsce z ponad 90-letnią historią. Od ponad 20 lat firma działa również na Ukrainie, posiadając portfel ponad 600 leków na receptę i bez recepty – w tym stosowanych w leczeniu chorób kardiologicznych, neurologicznych i okulistycznych.